दार्जीलिङ, 31 जुलाई : केन्द्रिय संस्कृति मन्त्रालयअन्तर्गतको स्वायत्त निकाय सांस्कृतिक स्रोत एवम् प्रशिक्षण केन्द्र(सीसीआरटी)-मार्फत संस्कृतिको क्षेत्रमा दिइने फेलोशिप र स्कलरशिपमा नेपाली भाषा पनि अन्तर्भुक्त भएको छ।
मङ्गलवार केन्द्रिय संस्कृति एवम् पर्यटन राज्यमन्त्री (स्वतन्त्र प्रभार) प्रह्लाद सिंह पटेलले यस फेलोशिपका लागि नेपाली र सन्थाली भाषालाई अन्तर्भुक्त गरिएको घोषणा गरेका छन्।
हालै नेपाली भाषाको विकास र संवर्धनका लागि विभिन्न माग लिएर राजधानी दिल्ली गएको असम नेपाली साहित्य सभाको एउटा प्रतिनिधिमण्डलले दार्जीलिङका भाजपा सांसद राजु बिष्टको नेतृत्वमा पछिल्लो 18 जुलाईका दिन केन्द्रिय मन्त्री पटेललाई भेटेर यससम्बन्धित माग राखेको थियो।
त्यसै बेला मन्त्रीले यस विषयलाई गम्भीरतापूर्वक सम्बोधन गर्दै सम्बन्धित अधिकारीलाई फोन गरेर आवश्यक कार्वाहीको निर्देश पनि दिएका थिए।
त्यस भेटअवधि सांसद राजु विष्ट र अनेसासका प्रतिनिधिहरूले संविधानमा अनुसूचीमा अन्तर्भुक्त भएको भाषा भए पनि नेपाली भाषाले सरकारबाट सुविधा र समर्थन प्राप्त नगरेको गुनासो पोखेका थिए। अनेसास सभापति दुर्गा खतिवडा, मूलसचिव रुद्र बराल, शिक्षा सचिव डा. खगेन शर्मा र कामरूप जिल्ला समितिका मूलसचिव ढाकाराम काफ्लेले सांसद राजु विष्टको अगुवाइमा मन्त्री पटेलसमक्ष उनको मन्त्रालयअधीनको सीसीआरटीबाट पनि नेपाली भाषा र संस्कृति उपेक्षित भएको कुरा राखेका थिए।
मन्त्री प्रह्लाद सिंह पटेलले घोषणा गरेअनुसार अबउप्रान्त सीसीआरटी फेलोसिप नेपाली भाषाका शोधार्थी र कलाकारहरूलाई पनि उपलब्ध गराइने छ। सञ्चारमाध्यमसँग कुरा गर्दै उनले भने, ‘संस्कृति मन्त्रालयमातहतमा फेलोसिप र स्कलरसिप दिने प्रावधान छन्, यसमा केही त्रुटि रहेको कुरा मेरो जानकारीमा ल्याइएको थियो। नेपाली भाषा यस स्कोलरसिप र फेलोसिपको पहलको मातहतमा नपरेको कुरा मेरो जानकारीमा आयो। भारतमा 22 वटा भाषा अनुसूचीमा अन्तर्भुक्त छन्, र अङ्ग्रेजी र खासी भाषा अनुसूचीमा अन्तर्भुक्त नभए पनि यी भाषाका विद्वानहरूलाई फेलोसिप दिइँदै थियो। तर नेपाली र सन्थाली अनुसूचीमा सामेल भाषा भए पनि तिनीहरूलाई यसमा सामेल गरिएको थिएन। आज, हामीले दुवै (नेपाली र सन्थाली) भाषालाई यस्ता फेलोसिप र स्कलरसिपमा सामेल गरेका छौं।’
मन्त्री पटेलले पत्रकारहरूलाई बताएअनुसार संस्कृति मन्त्रालयको फेलोशिप र स्कलरशिप संविधानको अनुसूचीमा सामेल भाषाहरूलाई दिइन्छ। यद्यपि नेपाली र सन्थाली भाषामा यो फेलोशिप र स्कलरशिप दिइएको थियो। जबकि यी दुवै भाषा संविधानको आठौं अनुसूचीमा सामेल भाषा हुन्। उनका अनुसार टेगोर फेलोशिप र जुनियर तथा सिनियर फेलोशिप मात्र होइन, तर मन्त्रालयका सबै फेलोशिपमा यी दुवै भाषालाई सामेल गरिएको छ।
केन्द्र सरकारको यस कदमबाट उत्साहित भएका सांसद राजु विष्टले भने, ‘असम नेपाली साहित्य सभाका प्रतिनिधिहरू डा खगेन शर्मा, दुर्गा खतिवडा, रुद्र बराल र ढाकाराम काफ्लेले हाम्रो मातृभाषाको संरक्षण र सम्बर्धनका सन्दर्भमा कतिपय अति महत्त्वपूर्ण कुराहरू मेरो जानकारीमा ल्याएका थिए। हामीसँगै मिलेर मन्त्रीलाई हाम्रा यी विषयहरूलाई हेरिदिने आग्रह गरेका थियौं। प्रह्लाद सिंह पटेलले हामीलाई चाँड़ोभन्दा चाँड़ो आवश्यक कार्वाही गर्ने आश्वासन दिएका थिए। यति छोटो समयमा नै हाम्रो माग पूरा भएकोमा म उनीप्रति आभार प्रकट गर्दछु।’
सांसद विष्टले थप भनेका छन्, ‘हामीले नेपाली भाषा र संस्कृतिसँग सम्बन्धित थुप्रै महत्त्वपूर्ण विषय उठाएका छौं, जसका लागि विभिन्न सम्बन्धित मन्त्रीसहितको एक अन्तर्मन्त्रालय सहकार्यको आवश्यकता पर्दछ। म हामीले उठाएका विषयहरूमा निरन्तर प्रयासरत् रहने छु।’
उल्लेखनीय छ, असम नेपाली साहित्य सभा र सांसद राजु विष्टले नेपाली भाषा र संस्कृतिको संरक्षण र संवर्धनका लागि केन्द्र सरकारका विभिन्न मन्त्रालय र विभागहरूसमक्ष कतिपय महत्त्वपूर्ण विषयहरू र प्रस्तावहरू राखेका छन्। जसमा, नेपाली भाषाको प्रवर्धनका लागि एउटा राष्ट्रिय परिषद्को गठन, देशका विभिन्न केन्द्रीय विश्वविद्यालयहरूमा नेपाली भाषा र संस्कृति अध्ययन केन्द्रहरूको स्थापना, भारतीय भाषा संस्थान (सीआईआईएल)-मा कम्तीमा दुईजना स्थायी अध्यापकको नियुक्ति, राष्ट्रिय पुस्तक गुठी (एनबीटी)-का प्रकाशनहरूमा नेपाली भाषालाई बढ़ी स्थान दिने, दूरदर्शन र अल इन्डिया रेडियोमा नेपाली भाषाका लागि पूर्णत: समर्पित च्यानल खोल्ने, केन्द्र सरकारका विभिन्न अधिसूचना, विज्ञापन आदि नेपाली भाषामा पनि प्रकाशन गर्ने प्रमुख छन्।
अर्कोतिर, यस विषयमा आफ्नो प्रतिक्रिया प्रकट गर्दै असम नेपाली साहित्य सभाका मूलसचिव रुद्र बरालले भनेका छन्, ‘सरकारसमक्ष कुरा उठाएको 10 दिनमै जुन घोषणा केन्द्र सरकारबाट भएको छ त्यसले हामीलाई अत्यन्त हर्षित र उत्साहित तुल्याएको छ। अनि यस घोषणाका लागि अनेसासले केन्द्रिय मन्त्री प्रह्लाद सिंह पटेललाई हार्दिक धन्यवाद टक्राउँदछ।’
बरालले थप भने, ‘दिल्ली गएको अनेसासको टोलीको मार्गदर्शन गरेकोमा अनि नेपाली भाषा-संस्कृतिसँग सम्बन्धित विषयप्रति अत्यन्त आग्रह देखाएर सांसद राजु bfष्टले गरेको पहलका कारण नै आज यो सम्भव भएको हो। उनलाई यसका लागि आन्तरिक धन्यवाद दिंदै अनेसासले आउँदा दिनहरूमा पनि उनको सक्रिय सहयोग र साथको अपेक्षा राख्दछ।’
